Tật khúc xạ xảy ra khi ánh sáng từ vật thể không hội tụ đúng trên võng mạc, mà có thể hội tụ trước, sau hoặc tại nhiều điểm khác nhau trên võng mạc, làm cho hình ảnh của vật bị mờ và chúng ta không nhìn thấy rõ. Mắt kính Việt Phát sẽ giải thích chi tiết tật khúc xạ là gì, giúp bạn hiểu rõ hơn và có biện pháp bảo vệ mắt một cách hợp lý.
Tật khúc xạ là gì?
Tật khúc xạ là gì mà nhiều người luôn thắc mắc? Tật khúc xạ là từ dùng chung cho các tật rối loạn mắt, khi ánh sáng đi qua giác mạc và thủy tinh thể không hội tụ đúng vào một điểm trên võng mạc, làm cho hình ảnh quan sát bị mờ hoặc nhòe. Các dạng tật khúc xạ phổ biến như cận thị, loạn thị và viễn thị có đặc điểm, cơ chế và nguyên nhân khác nhau.
Tật khúc xạ là gì và ảnh hưởng đến ai? Tật khúc xạ có thể ảnh hưởng đến mọi lứa tuổi, đặc biệt phổ biến ở học sinh, sinh viên, dân văn phòng, và những người sử dụng nhiều thiết bị điện tử. Theo Bộ Y tế năm 2020, tỷ lệ mắc các tật khúc xạ ngày càng tăng trong thanh thiếu niên, chiếm khoảng 15-20% ở học sinh nông thôn và 30-40% ở học sinh thành phố. Đặc biệt, ở nhóm trẻ từ 6-15 tuổi trên cả nước, tỷ lệ mắc tật khúc xạ lên đến khoảng 20%, tương đương gần 3 triệu em.

Các tật khúc xạ thường gặp

Cận thị
Cận thị là một tật khúc xạ của mắt, trong đó các tia sáng song song hội tụ trước võng mạc khi mắt ở trạng thái nghỉ, không điều tiết. Người bị tật loạn thị chỉ có thể nhìn rõ những vật ở gần, còn các vật ở xa sẽ mờ. Cận thị thường gặp ở những người trẻ tuổi như học sinh, sinh viên và nhân viên văn phòng, những người thường xuyên sử dụng các thiết bị điện tử. Và độ cận thị được đo bằng điốp kí hiệu là D.

Viễn thị
Viễn thị là tình trạng mắt có tiêu điểm nằm sau võng mạc, khiến cả việc nhìn xa lẫn gần đều không rõ. Mắt phải liên tục điều tiết để kéo ảnh vật về võng mạc, gây ra sự mỏi mắt. Tật viễn thị thường do bẩm sinh, nhưng cũng có thể do các nguyên nhân khác như giác mạc dẹt hoặc do sẹo giác mạc.

Loạn thị
Loạn thị là tình trạng giác mạc có độ cong không đều, khác với hình cầu ở mắt bình thường, dẫn đến hình ảnh hội tụ tại nhiều điểm trên võng mạc. Điều này làm cho hình ảnh thu được bị mờ và không rõ nét. Tật loạn thị thường là do bẩm sinh và có thể đi kèm với cận thị hoặc viễn thị.
Vừa cận vừa loạn
Người bị vừa cận vừa loạn có tình trạng tật khúc xạ phức hợp, trong đó giác mạc không chỉ làm tia sáng hội tụ trước võng mạc (gây cận thị) mà còn có độ cong không đều, khiến ánh sáng hội tụ tại nhiều điểm khác nhau trên võng mạc (gây loạn thị).
Điều này làm cho tầm nhìn của người bệnh bị mờ, nhòe không chỉ với các vật ở xa mà còn gây ra hình ảnh méo mó hoặc không rõ ràng, kể cả khi nhìn các vật ở gần. Nếu mắt bị như này chứng tỏ bạn có nguy cơ mắc tật vừa cận vừa loạn, nên đi khám ngay.
Nguyên nhân gây ra tật khúc xạ ở mắt
Nhiều người quan tâm đến tật khúc xạ là gì và cả nguyên nhân gây ra nó. Có hai nguyên nhân chính dẫn đến các tật khúc xạ ở mắt: di truyền và môi trường. Trong đó, yếu tố di truyền chiếm tỷ lệ nhỏ. Nếu cả cha và mẹ đều mắc tật khúc xạ, khả năng con cái cũng có nguy cơ cao mắc phải.
Yếu tố môi trường có ảnh hưởng rất lớn đến việc hình thành tật khúc xạ. Phần lớn các trường hợp mắc phải đều xuất phát từ những thói quen sinh hoạt không hợp lý như: ngồi sai tư thế, đọc sách dưới điều kiện thiếu ánh sáng, sử dụng thiết bị điện tử quá mức…
Bên cạnh đó, còn có một số nguyên nhân khác như: lão hóa thủy tinh thể, tổn thương do chấn thương mắt, tiếp xúc với nguồn sáng mạnh (ánh sáng mặt trời, tia hàn,…), chăm sóc mắt không đúng cách, tuổi tác…
Các triệu chứng khi bị tật khúc xạ
Tật khúc xạ là gì và các những triệu chứng như nào để phát hiện? Tất cả các tật khúc xạ đều gây suy giảm thị lực, do đó, việc nhận biết sớm các triệu chứng là rất quan trọng để phát hiện và ngăn ngừa kịp thời.
Triệu chứng chính của tật khúc xạ là khó nhìn rõ các vật ở xa, gần, hoặc cả hai, khiến tầm nhìn của người mắc trở nên mờ nhòe. Người bị tật khúc xạ thường có thói quen nheo mắt kéo dài, hoặc sau khi nhìn lâu vào một vật như màn hình máy tính, sẽ cảm thấy mỏi mắt.
Ngoài ra, nhức đầu cũng là một dấu hiệu đáng chú ý, thường xảy ra do căng thẳng cơ mi hoặc nheo mắt quá lâu. Đối với trẻ em, các biểu hiện như nheo mắt, nhíu mắt khi đọc, chớp mắt hoặc dụi mắt thường xuyên có thể là dấu hiệu của tật khúc xạ.
Trẻ thường không nhận thức được sự thay đổi trong tầm nhìn của mình, vì vậy phụ huynh cần chú ý đến những hành động này để phát hiện sớm, hiểu được tật khúc xạ là gì và có biện pháp phòng ngừa cho con.
Các tật khúc xạ gây ra biến chứng gì?
Tật khúc xạ là gì và có nguy hiểm không? Cận thị, loạn thị và viễn thị nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nghiêm trọng cho mắt, thậm chí gây mù lòa vĩnh viễn:
- Biến chứng của cận thị: Bao gồm bong võng mạc, rách võng mạc, đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp, và thoái hóa điểm vàng.
- Biến chứng của loạn thị: Có thể dẫn đến nhược thị, một trong những bệnh nguy hiểm về mắt ở trẻ em, làm suy giảm thị lực nghiêm trọng.
- Biến chứng của viễn thị: Có nguy cơ gây lác mắt, nhược thị và những thương tổn khác ở đáy mắt.
Mặc dù viễn thị ít phổ biến hơn cận thị và loạn thị, nhưng các chuyên gia cho rằng viễn thị tiềm ẩn nhiều nguy cơ rối loạn cấu trúc mắt hơn, dẫn đến những biến chứng và tổn thương đáy mắt nghiêm trọng hơn.
Tật khúc xạ nói chung đều có thể gây ra hậu quả nguy hiểm cho thị lực nếu không được can thiệp đúng cách. Vì vậy, mọi người cần tìm hiểu rõ về tật khúc xạ là gì.
Cách chuẩn đoán tật khúc xạ
Sau khi biết tật khúc xạ là gì, nguyên nhân, triệu chứng, nếu cảm thấy mắt mình gặp các vấn đề đó thì hãy đi khám ở bệnh viện mắt uy tín để được chẩn đoán từ bác sĩ.
Kiểm tra mắt
Tại các cơ sở chuyên khám và điều trị các bệnh về mắt, quy trình đo khúc xạ thường diễn ra bằng cách sử dụng bảng thị lực và máy đo khúc xạ tự động.
Đầu tiên, người bệnh sẽ được hướng dẫn nhìn vào bảng thị lực ở khoảng cách tiêu chuẩn (thường là 5m) và được yêu cầu đọc các ký tự hoặc chữ số trên bảng nhằm kiểm tra khả năng thị lực.
Trong trường hợp thị lực dưới 20/80, bệnh nhân sẽ được thử đeo kính lỗ. Mỗi loại kính sẽ được thay đổi lần lượt và bệnh nhân sẽ phản hồi với bác sĩ về việc tầm nhìn có rõ hơn không, cũng như có cảm thấy đau mắt hoặc chóng mặt hay không.
Dựa vào phản hồi từ bệnh nhân, bác sĩ sẽ lựa chọn và tư vấn loại kính với độ khúc xạ phù hợp nhất.

Kiểm tra khúc xạ
Bác sĩ sẽ tiến hành kiểm tra mắt bằng máy đo khúc xạ tự động để xác định xem mắt có bị tật khúc xạ hay không. Sau khi hoàn tất quá trình kiểm tra, người bệnh sẽ nhận được phiếu kết quả, trên đó ghi rõ các chỉ số liên quan đến thị lực. Bác sĩ sẽ dựa vào các thông số này để giải thích và phân tích tình trạng mắt cụ thể của bệnh nhân.
Các thông số thường xuất hiện trên phiếu bao gồm:
- R hoặc OD (Oculus Dexter): Ký hiệu mắt phải.
- L hoặc OS (Oculus Sinister): Ký hiệu mắt trái.
- SPH (Sphere): Độ cầu của mắt. Dấu trừ (-) biểu thị cận thị, dấu cộng (+) biểu thị viễn thị.
- CYL (Cylinder): Độ trụ, cho biết mức độ loạn thị. Dấu trừ (-) biểu thị cận loạn, dấu cộng (+) biểu thị viễn loạn.
- AX (Axis): Trục của độ loạn thị, chỉ xuất hiện khi có loạn thị.
- ADD: Độ tăng cường giữa khả năng nhìn xa và nhìn gần, thường xuất hiện ở người bị lão thị.
- Diopters: Đơn vị đo lường công suất quang học của kính.
- PD: Khoảng cách giữa trung tâm đồng tử của hai mắt, được đo bằng mm.
Ví dụ, nếu trên phiếu ghi: OD: -2,00D, OS: +2,00D, có nghĩa là mắt phải bị cận 2 độ và mắt trái bị viễn 2 độ. Để hiểu được các thông số này, bạn nên tìm hiểu rõ tật khúc xạ là gì trước tiên.
Các bài kiểm tra khác
Ngoài hai phương pháp đã đề cập, bác sĩ còn có thể đánh giá tình trạng khúc xạ của mắt bằng cách soi bóng đồng tử đối với những bệnh nhân không thể phản hồi, như trẻ nhỏ hoặc những người có khuyết tật về nhận thức hay thể chất.
Trong quy trình này, bác sĩ sẽ sử dụng kính hiển vi để chiếu ánh sáng vào mắt của bệnh nhân. Bằng cách quan sát phản xạ ánh sáng từ các ống kính khác nhau, họ có thể xác định mức độ chính xác của tật khúc xạ ở mắt bệnh nhân.
Tóm lại, để phát hiện bệnh và đi khám để nhận chẩn đoán từ bác sĩ mắt, mọi người cần hiểu tật khúc xạ là gì trước.
Cách điều trị tật khúc xạ
Tật khúc xạ là gì và có cách điều trị không? Có ba phương pháp chính để điều trị các tật khúc xạ: đeo kính mắt, mang kính áp tròng và phẫu thuật.
- Đeo kính mắt: Đây là phương pháp phổ biến nhất nhờ tính tiện lợi, giá cả hợp lý và khả năng thay đổi dễ dàng. Tuy nhiên, kính mắt cũng có nhược điểm như dễ bị quên mang theo và dễ gãy. Người mắc cận thị thường phải đeo kính thường xuyên. Về viễn thị, người bệnh có thể đeo kính, nhưng nên tham khảo ý kiến từ chuyên gia y tế trước khi quyết định.
- Mang kính áp tròng: Kính áp tròng thường phù hợp với thanh thiếu niên và người lớn. Ưu điểm của loại kính này là nhỏ gọn, không dễ nhận thấy tật khúc xạ. Tuy nhiên, việc sử dụng kính áp tròng cũng đi kèm với một số khó khăn, như cần phải tháo lắp và vệ sinh hàng ngày. Nếu không cẩn thận, việc sử dụng có thể dẫn đến trầy xước giác mạc hoặc nhiễm trùng, và một số người có thể dị ứng với loại kính này.
- Phẫu thuật khúc xạ: Phương pháp phẫu thuật Lasik, sử dụng tia laser, giúp điều chỉnh các vấn đề về thị lực liên quan đến tật khúc xạ. Thời gian phẫu thuật thường không quá 30 phút và đây là phương pháp phổ biến nhất với hơn 40 triệu ca đã được thực hiện trên toàn thế giới. Tật khúc xạ là gì và tại sao phải phẫu thuật?

Cách phòng tránh tật khúc xạ
Mặc dù tật khúc xạ không phải là mối nguy hiểm lớn, nhưng nó có thể gây nhiều phiền toái trong cuộc sống hàng ngày. Vì vậy, việc chăm sóc và bảo vệ đôi mắt là rất quan trọng.
- Đi khám mắt định kỳ mỗi 6 tháng, đặc biệt đối với những người đã mắc các tật khúc xạ, nên tìm hiểu kỹ càng tật khúc xạ là gì.
- Xây dựng thói quen sinh hoạt lành mạnh và đảm bảo môi trường học tập, làm việc bằng cách đảm bảo đủ ánh sáng. Nên duy trì khoảng cách từ 50-60 cm khi đọc sách hoặc sử dụng thiết bị điện tử. Áp dụng quy tắc 20-20-20 sẽ giúp mắt được nghỉ ngơi: sau mỗi 20 phút làm việc với thiết bị điện tử, hãy cho mắt nghỉ trong 20 giây và nhìn ra xa khoảng 20 feet (xấp xỉ 6m).
- Đối với trẻ nhỏ, cần hướng dẫn con ngồi học đúng tư thế và kiểm soát thời gian sử dụng thiết bị thông minh. Ngoài thời gian học tập, hãy khuyến khích trẻ tham gia các hoạt động ngoài trời và đưa trẻ đi khám mắt mỗi 6 tháng hoặc ngay khi có những biểu hiện nghi ngờ như mờ mắt, dụi mắt, nheo mắt, nghiêng đầu, hoặc cúi sát tập vở, để kịp thời phát hiện và điều chỉnh tật khúc xạ. Nên giải thích cho các bé hiểu tật khúc xạ là gì thì sẽ dễ dàng hợp tác hơn.
- Đảm bảo cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng bằng cách đa dạng hóa thực phẩm, như khoai lang, cà rốt (giàu vitamin A); cải bó xôi, trứng (cung cấp lutein và zeaxanthin giúp bảo vệ võng mạc); sữa và các sản phẩm từ sữa (chứa vitamin A và kẽm).
Kết luận
Khi phát hiện những triệu chứng liên quan đến tật khúc xạ, hãy nhanh chóng đến các cơ sở chuyên khoa mắt uy tín để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời. Việc này cũng xuất phát từ việc bạn có biết tật khúc xạ mắt là gì hay không. Hãy đọc kỹ bài viết trên của Mắt kính Việt Phát để hiểu rõ tật khúc xạ lạ gì, giúp phát hiện sớm các vấn đề và có biện pháp can thiệp phù hợp, từ đó bảo vệ sức khỏe mắt của bạn một cách hiệu quả.